Een rondleiding in de Friese taal

Als Friestalige kom ik regelmatig bij bijeenkomsten van Friezen in onze regio. Een Friese studiegroep wil graag eens naar het Openluchtmuseum en geeft aan dan graag met mij een rondleiding mee te maken langs Friese gebouwen en leefgewoonten. Zo gezegd zo gedaan.
Op deze dinsdag in mei is er eerst de rondleidersvergadering en daarna de try-out voor de rondleidingen achter-de-schermen zodat ik me nog flink moet haasten om deze enthousiaste groep op tijd mee nemen naar onze Friese museumprovincie.

Met de tram rijden we naar de Freya stoomzuivelfabriek: een mooie kennismaking met het gehele park. Buiten de fabriek is de historie van de oude Anema al mooi, maar binnen is men vol verwondering over deze vrijwel geheel intacte kaasfabriek. Het proces loopt hand-in-hand met de geschiedenis van de mensen die er werkten en vooral de mannen blijven lang hangen bij stoommachine en buiten bij de hoog opgestelde vaten voor wei-afval dat als diervoeder terug ging naar de boeren. Ik leer er zelf ook weer veel van.

Via de windwatermolen uit Gorredijk komen we in het huisje van Damwoude met de bewogen geschiedenis die in het museum werd herhaald met de tijdelijke bewoning door een gezin uit Haarlem met 7 kinderen.  Veel mensen weten dit nog goed van de TV uitzendingen.

Dan naar de Friese topper: de boerderij uit Midlum waarvan enkelen de oorspronkelijke plek goed kennen. Binnen maken we kennis met de werving die plaatsvond voor emigratie naar Canada. Ook de boerderij zelf roept veel herinneringen op in de groep.

Als ik de groep achterlaat op de weg naar Beerta (men is niet te beroerd ook even in Groningen te gaan kijken) wordt ik beloond met een fles goede Franse wijn en veel dankwoorden in het Fries. Ik denk dat ik net zoveel van de Friese taal heb bijgeleerd, als zij van het museum.

Na deze rondleiding doe ik nog een korte rondleiding met vrienden Ad en Siets (die indertijd de overkomst van de loods uit Tiel hebben mogelijk gemaakt) en ik constateer dat mijn museumwerkdag intussen gewoon van 's morgens 9 tot 's avonds 6 loopt. Enfin, een mooier werkgever heb ik nooit meegemaakt.

Achter de schermen van het museum

Vandaag mag ik 12 bezoekers rondleiden achter de schermen. Zij komen in dit jubileumjaar dan eens op plaatsen die normaliter voor het publiek gesloten zijn.
Allereerst neem ik ze mee naar de tentoonstelling Kleur Bekennen waar duidelijk wordt dat schemerlicht en klimaatbeheersing nodig zijn om de collectie te beschermen tegen verval. We zoomen in op enkele opgerolde schorten uit Staphorst die de verbinding vormen naar het bibliotheek en documentatiecentrum (BiDoc).
Na mijn uitleg over het ontstaan van de kledingcollecties en dat we als museum graag het levende leven laten zien dat daarbij hoort, lopen we naar BiDoc waar documentatie te zien is (ook uit AdLib) betreffende de Staphorster schorten en schorten uit Axel in Zeeland. Er liggen boeken waarvan de inhoud via BiDoc en via onze conservatoren tot stand is gekomen, en ik licht toe dat we 30.000 banden in bewaring hebben.
Ook de bezoekers mogen na het maken van een afspraak gebruik maken van BidDoc.

We lopen via de verkleedruimtes naar de receptie en de beveiliging en dan door naar de kantine voor een kop koffie of thee. Daar vertel ik over de museumorganisatie, over het gebouw en over de briefing die hier iedere morgen wordt gehouden. Men is verbaasd over zoveel personeel  (250 betaald en 450 vrijwillig).

We lopen naar het HollandRama waar Diederick ons inweidt in de geheimen achter deze enorme machine. Dit wordt door de bezoekers wel als hoogtepunt ervaren van de ADS rondleiding.

Met de tram bereiken we de remise waar Huub van Keulen ons op zeer boeiend wijze vertelt over de historie van het Arnhemse en het museumtrambedrijf. We bezoeken de werkplaats waar we de werking van een enorm  wielstel van een Rotterdamse tram kunnen bewonderen: de wielbanden moeten vervangen worden en we weten nu wat dat is en hoe dat werkt. Vervolgens neemt Huub ons mee in de Geta76 en vertelt ons over de werking van het bestuurderswiel waarmee de tram harder en zachter kan rijden maar ook kan remmen.
Enkele bezoekers mogen zelf even proberen hoe dat voelt en hoe dat werkt.

We besluiten deze bijzondere tocht op de zolder van het Chinees restaurant waar in de oorlog Dr. Nieveen een apotheekje hield boven een ziekenzaal. De medische opschriften van Nieveen zijn nog altijd te lezen op het dakbeschot. Met enkele foto's  kan ik het verhaal van de tijdelijke bewoning van het museum door evacuees toelichten. Er is zelf een kind geboren tijdens die evacuatietijd met de voorletters N.O.M.  Maar ook werd helaas  verzetsstrijder Zwiers (die tussen de bewoners woonde) doodgeschoten door de Duitse bezetter.

Na veel  dankbetuigingen van mijn groep besluiten we de rondleiding. Met had deze rondleiding voor geen goud willen missen, en ik ook niet.